ویتامین A

ویتامین A

مقدمه

رتینول یا ویتامین A یکی ازویتامینهای محلول در چربیمی‌باشد. ویتامین A از ترکیباتی به نام رتینوئیدها ساخته می‌شود که فرمهای فعال ویتامین A هستند و درطبیعت به چند صورت موجود می‌باشند. در طبیعت موادی به نام پیش سازهای ویتامین A وجود دارد کهبتا کاروتناز آن جمله است. بتا کاروتنترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامین A تبدیل می‌شود.

چون ویتامین A محلول در چربی است جذب آن درروده‌ها به هضم چربیها بستگی دارد. از این رو کسانی که درهضم چربیهامشکل دارند مثل مشکلات صفراوی ،باید میزان بیشتری ویتامین A دریافت کنند. به دلیل اینکه ، این ویتامین محلول درچربی است و قابلیت ذخیره شدن درکبد وبافتهایچربی را داراست و می‌تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد.

ساختمان شیمیایی

از نظر شیمیایی ویتامین A یکالکل نوع اول پلی اتیلنیکاست. زنجیر کربنی آندارای 4 اتصال دوگانه است که به یک حلقه شش ضلعی به نام بتا یونون منتهی شده است. این حلقه دارای یک اتصال دوگانه بین کربنهای آلفا و بتا بسبت به زنجیر کربنیمی‌باشد. ویتامین A از مشتقات کربورهای ترپنی است و این کربورها خود از پلیمریزهشدن هیدروکربور سیر نشده به نامایزو‌پرنحاصل می‌شوند. این ویتامین دارای تعداد زیادی ایزومرهای هندسی سیس و ترانس می‌باشدولی همگی ایزومرهای فوق در طبیعت وجود ندارند و حتی از طریق مصنوعی نیز تولیدنشده‌اند.

کاروتنها یا پرو ویتامینهای A

کاروتنها از گروه رنگدانه‌های کاروتنوئیدیمشتق می‌شوند. کاروتنوئیدها به رنگ قرمز و نارنجی می‌باشند و از نظر شیمیایی عبارتند از: هیدروکربورهایی بافرمول خامC₄₀H₅₆که فرمول گسترده آنها از یک زنجیر کربنی که دریک یا دو انتها به یک حلقه 6 ضلعیمنتهی شده است. چگونگی واکنشهایی که باعث تبدیل کاروتن به ویتامین A می‌شود شناختهنشده است.

عملکرد ویتامین A

ویتامین A یکی از ویتامینهای بسیار مهم است و در بسیاریاز فعالیتهای حیاتی بدن نقش دارد. از آن جمله: ویتامین A در رشد و نمو مؤثر است. ویتامین A درکیفیت بیناییمؤثر است. ویتامین A نقش اساسیدر حفظ بافتهای مخاطی بدن (مثل لایه‌های مخاطی اندامهای گوارشی) دارد. ویتامین A دردستگاهایمنی بدن و درتولیدمثل مؤثر است. ویتامین A در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و بهمکانهای مورد نیاز ارسال می‌شود . در صورتی که فردی کمبود شدید پروتئین داشته باشدمثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، عوارض کمبود ویتامین A در وی ظاهر می‌گردد.

اعمال ویتامین A

·         ضدشب کوریو ضعف قوه بینایی است و در معالجهبسیاری ازاختلالاتچشمی مؤثر است.

·         مقاومت بدن را در مقابلعفونت مجاری تنفسیزیاد می‌نماید.

·         مدت بیماری را کوتاه می‌سازد.

·         لایه خارجیبافتها و اندامهای بدن را سالم نگاه می‌دارد.

·         برای رشد استخوانهای محکم ،پوست ،مو،دندانها ولثه‌های سالم ضروری است.

·         در موارد استعمال خارجی به بهبودآکنه ،زرد زخم ،کورک و دمل کمک می‌کند.

·         در معالجه نفخ و اتساع بعضی از اعضای بدن وازدیاد فعالیت غده تیروئیدمؤثر است.

منابع ویتامین A

این ویتامین به فرم اصلی‌اش فقط در مواد غذایی حیوانیموجود است. ویتامین A به مقدار زیاد درجگر وجود دارد. درتخم مرغتخم مرغمیزان محدودی از آن یافت می‌شوند وشیر ولبنیات منابع خوب ویتامین A هستند . پیش سازهای ویتامین A یعنی کاروتنوئیدها که در بدن بهویتامین A تبدیل می‌شوند، که در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن واسفناج، درسبزیجات نارنجی رنگ مثلهویج وکدو حلواییو میوه‌های به رنگ نارنجی مثلپرتقال وگرمکوجود دارد.

عوارض کمبود ویتامین A

از آنجا که یکی از نقشهای اساسی ویتامین A دربینایی می‌باشد کمبود آن منجر به عارضه‌ای به نام شب‌کوری می شود. ویتامین A در رشدنیز مؤثر است و کمبود آن منجر به اختلال دررشداستخوانها می‌شود. همچنین با کمبود آن ، ایمنی در برابر عفونت کاهش می‌یابد وکمخونی عارض می‌شود. به دلیل تأثیر آن در تولید مثل ، کمبود ویتامین A منجر بهعدم رشد مناسب جنین و سقط خود به خود می‌شود.

به دلیل تأثیر آن بر حفظ بافتمخاطی در صورت کمبود آن بافتهای مخاطی بدن کهدستگاهگوارشی ،تنفسی ،ادراری و تولید مثل را از ورود میکروبها محافظت می‌کنند، تغییر شکل داده و بدن در معرضعفونت قرار می‌گیرد. در اثر کمبود ویتامین ، لایه مخاطی چشم حالت شفاف خود را ازدست داده و در صورت ادامه کمبود دریافت ، خصوصا در کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید،کوری عارض می‌شود. که خوشبختانه در کشور ما کمبود تا این حد مشاهده نمی‌شود.

نقش ویتامین A در شبکیه چشم

ویتامین A را رتینول نیز می‌نامند و این بهعلت نقش مهمی است که این ویتامین در شبکیه چشم و خصوصا در عمل بینایی در غروب آفتابو در تاریکی به عهده دارد. در شبکیه چشم ویتامین A به شکل آلدئیدی یعنی رتین و یارتینال وجود دارد. رتینال به کمک یک واکنش آنزیمی احیا گردیده و به رتینول تبدیلمی‌شود و به عکس رتینول در اثر اکسیداسیون قابل تبدیل به رتینال است.