ويتامين ها

ويتامين ها :

ويتامين ها موادي هستند كه به مقدار بسيار كم، براي بدن لازمند و كارهاي مهمي انجام ميدهند. اين مواد باعث تنظيم فعاليت بدن شده،‌با كمك آن ها استفاده از ساير مواد غذايي كامل و ساده تر مي شود. براي مثال، اگر ويتامين D به بدن نرسد، سلول هاي استخواني نمي توانند از كلسيم استفاده كنند. بدن مي تواند بعضي از ويتامين ها را بسازد. مثلاً در برابر آفتاب، ‌مقداري ويتامين D در پوست ما ساخته مي شود. ويتامين B‌ و K نيز در بدن بعضي از باكتري هاي داخل روده بزرگ ساخته مي شود.

سرگذشت ويتامين

نويسنده: كنديل يوهانسن
«دكتر كاسيمير فانك» در سال ۱۹۱۲ اين ماده حياتى را كشف كرد و نام آن را ويتامين گذاشت. البته قبل از اين كه اين بيوشيميست لهستانى موفق به كشف ويتامين شود، پزشكان به درمان برخى از بيمارى هايى كه ريشه در كمبود ويتامين داشت مى پرداختند به طور مثال سال ها قبل بقراط براى درمان شب كورى خوردن جگر گاو را مفيد دانسته بود و يا دكتر «تاكاكى» ژاپنى براى درمان بيمارى بربرى جاشويان كشتى هاى ژاپنى از رژيم جو، ماهى و سبزيجات استفاده مى كرد. با اين حال اولين كسى كه پى به راز ويتامين برد «دكتر فانك» بود. در آن زمان او چهار ويتامين را كشف كرد؛ ويتامين ضدبربرى، ويتامين ضدپلاگرا، ويتامين ضداسقربوت و ويتامين ضدنرمى استخوان، اين كشف نقطه عطفى در تاريخ پزشكى شد. امروز ما انواع زيادى از ويتامين ها را مى شناسيم كه مهمترين آنها ويتامين هاى A، B، C، D و E است كه هر كدام از آنها به چند دسته تقسيم مى شوند.
ويتامين A :
ويتامين A در كبد ذخيره مى شود و از مهمترين عارضه هاى كمبود اين ويتامين بروز ناراحتى هاى چشمى است، البته اثرات ديگرى مانند مختل شدن فعاليت هاى غده تيروئيد، ايجاد سنگ كليه، فساد نسوج عصبى و غيره را نيز به دنبال دارد. ويتامين A به وسيله خوردن هويج، اسفناج، كلم فرنگى، سفيده تخم مرغ، كاهو، هلو، گيلاس، روغن ماهى، روغن بادام، روغن زيتون و شير تأمين مى شود.
ويتامين D:
يكى از بيمارى هاى شايع به خصوص در ميان دختران كشور ما بيمارى هايى مانند نرمى استخوان و راشيتيسم است كه به علت كمبود ويتامين D به وجود مى آيد، زيرا ويتامين D مورد نياز بدن انسان از طريق نور خورشيد و روغن ماهى تأمين مى شود و از آنجا كه به خصوص دخترها به دليل نوع پوشش، كمتر از نور خورشيد استفاده مى كنند بيشتر در معرض ابتلا به اين بيمارى ها هستند. اين بيمارى در كشور انگلستان به دليل ابرآلود بودن آسمان در بيشتر روزهاى سال و در هند و ايتاليا به دليل فقر غذايى رواج دارد. اما در برخى از سرزمين ها مانند سرزمين اسكيموها با وجود كمبود نور خورشيد و زندگى مردم آن سرزمين در خانه هاى بى نورو تاريك اين بيمارى مشاهده نمى شود زيرا مردم آنجا با توجه به نوع تغذيه به مقدار كافى از اين ويتامين استفاده مى كنند. در اروپا كمبود ويتامين D به كمك نور مصنوعى كه حاوى نور مافوق بنفش است معالجه مى شود. قرص هاى ويتامين D مصنوعى نيز وجود دارد اما مصرف زياد اين قرص ها خطرناك است و باعث تغيير شكل تركيب استخوان ها و رسوب آهك در دندان ها و استخوان ها مى شود. اين ويتامين در خوراكى هايى مانند ماهى ساردين، ماهى آزاد، جگر سياه و گردو و نخود و لوبيا هست اما بهترين راه تأمين آن گرفتن حمام آفتاب و خوردن ماهى و روغن ماهى است.
ويتامين K:
دكتر هـ.دام در كپنهاگ در سال ۱۹۳۵ موفق به كشف اين ويتامين شد. حرف K تلخيص شده اصطلاح دانماركى «فاكتور انعقاد خون» است. ويتامين Kدر اسفناج، جعفرى، كلم و تا حدودى در شير و گوجه فرنگى و جگر سياه وجود دارد. ويتامين K براى جلوگيرى از خونريزى ها، بيماران مبتلا به يرقان و هموفيلى مفيد است اما مصرف آن بايد تحت نظر پزشك متخصص باشد، در غير اين صورت مصرف زياد آن ممكن است باعث بروز سكته مغزى در فرد شود.
ويتامين C:
قرن ها بيمارى اسقربوت بين ملاحان و كاشفان سرزمين هاى ناشناخته شايع بود و كسى علت آن را نمى دانست. اين بيمارى باعث خونريزى لثه وحتى ساير قسمت هاى بدن مى شد تا اين كه بالاخره پزشكان كشف كردند سبزيجات، ليموترش، نارنگى و پرتقال معالج اين بيمارى است. شايد باور نكنيد اما كافى است فردى فقط به مدت ۴ الى ۸ هفته غذايى كه فاقد ويتامين C است مصرف كند تا خيلى سريع به عارضه مبتلا شود!
اولين مشخصه هاى اين بيمارى، پريدگى رنگ و سستى و بى حالى است و بعد در لثه و يا پوست در اثرجراحات مختصر، خونريزى هاى شديدى بروز مى كند و اگر به موقع معالجه نشود باعث كم خونى شده و ممكن است فرد دچار امراض ريوى شود، حتى در برخى مواقع منجر به مرگ افراد مى شود؛ در افراد مسن كمبود اين ويتامين باعث بى حوصلگى، بدخلقى و احساس خستگى مفرط و بى ميلى به كار مى شود. اين ويتامين در مجاورت مس از بين مى رود بنابراين خوراكى ها و غذاهاى حاوى ويتامين C مانند آب پرتقال را هرگز در ظروف مسين نريزيد. پاستوريزاسيون شير يا نگهداشتن آن به مدت طولانى باعث از دست رفتن ويتامين C شير مى شود. براى تأمين اين ويتامين تا مى توانيد گريپ فروت، مركبات، كلم، اسفناج، توت فرنگى و مويز سياه بخوريد. مصرف زياد ويتامين C برخلاف ويتامين D عوارض نامطلوبى ندارد، زيرا اين ويتامين در بدن نمى ماند و با ادرار دفع مى شود.
ساير ويتامين ها:
تا اينجا فقط در مورد ويتامين هاى معروف و شناخته شده در ميان مردم صحبت كرديم، اما با پيشرفت علم پزشكى ويتامين هاى جديدى كشف شده و مى شود. از مهمترين ويتامين هايى كه تاكنون كشف شده اند، بيوتين (ويتامين H)، ويتامين F، ويتامين P كولين و اينوزيتول و استرپرگنين هستند. بيوتين براى اعصاب مفيد است و به راحتى با خوردن جوانه گندم، جگر و گندم تأمين مى شود. ويتامين F كه براى پوست مفيد و اغلب در وازلين هاى مربوط به وسايل آرايشى خانم ها وجود دارد. ويتامين P يا اسيدنيكوتونيك يا نياسين در كبد ذخيره مى شود و در تمام نسوج بدن وجود دارد. اين ويتامين از طريق خوردن قلوه، سبزيجات و ميوه ها و بادام زمينى و مخمر جو تأمين مى شود. ويتامين P كه براى استحكام جدار موئين رگ ها لازم است نيز در تمشك و مركبات يافت مى شود.
حرف آخر:
با اين كه ما اين همه در وصف ويتامين ها گفتيم، اما اصلاً جاى نگرانى نيست زيرا تمام اين ويتامين ها با تغذيه صحيح و سالم به بدن ما خواهد رسيد. هرگز براى تأمين انواع ويتامين ها به فكر خوردن قرص هاى رنگارنگ ويتامين نيفتيد. بهترين راه مصرف مداوم سبزيجات و ميوه ها و استفاده كافى از نور خورشيد است. قرص هاى مصنوعى در كنار فوايدشان براى بدن ضررهايى هم دارند و ممكن است باعث ايجاد مشكلات جديدى در مصرف كننده بشوند.